بررسی الگوی توزیع رطوبت خاک تحت منبع نقطه ای در اراضی شیب ‎دار دشت فتحعلی مغان

آگاهی از نحوه ی توزیع رطوبت خاک در آبیاری قطره ای، که یکی از عوامل مهم در طراحی مناسب سامانه آبیاری می باشد، مستلزم انجام آزمایش های صحرایی است. هدف از این تحقیق بررسی اثر شیب و زمان آبیاری بر ابعاد خیس شدگی خاک تحت منبع نقطه ای است. در این پژوهش مطالعات صحرایی درخاک لوم سیلتی با دبی قطره چکان 4 لیتر در ساعت، در چهار شیب صفر، 5، 15 و 25 درصد و زمان های آبیاری 4، 6، 8، 10 و 12 ساعت صورت گرفت. خیس شدگی در سطح و نیمرخ خاک 24 ساعت بعد از اتمام آبیاری اندازه گیری و توزیع رطوبت خاک مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به الگوی خیس شدگی خاک در اراضی شیب دار مشاهده گردید که در اثر شیب، جبهه ی رطوبت به سمت پایین دست قطره چکان در جهت شیب منحرف شده به طوری که در مدت زمان آبیاری 12 ساعت در شیب 25 درصد سطح خیس شده ی نیم رخ خاک در پایین دست قطره چکان به 80 درصد کل مساحت پیاز رطوبتی افزایش یافت. همچنین حداکثر عمق نفوذ در سطوح شیب دار در فاصله بین 10 تا 24 سانتی متری پایین دست محور قطره چکان اتفاق افتاد. مساحت پیاز رطوبتی با افزایش شیب زمین افزایش ولی خیس شدگی سطح خاک کاهش پیدا کرد. همچنین با افزایش شیب زمین عمق خیس-شدگی در محور قطره چکان و حداکثر عمق نفوذ کاهش یافت. بررسی منحنی های هم رطوبت نشان داد که در اراضی مسطح و در مدت زمان های آبیاری بالاتر توزیع رطوبت از یکنواختی بیش تری نسبت به اراضی شیب دار و مدت زمان های آبیاری پایین تر برخوردار بود. همچنین بررسی مقدار رطوبت در نیم رخ خاک نشان داد که در مدت زمان آبیاری یکسان با افزایش شیب، میانگین مقدار رطوبت کاهش یافت. در تخمین مساحت پیاز رطوبتی، شبکه عصبی نوع پرسپترون چندلایه با ضریب تبیین (r2=0.99) و ضریب کارایی بالا (0.99=ef) و خطای کم تر (rmse=22.16)، نسبت به روش رگرسیون خطی چندگانه عملکرد بهتری داشت. ارزیابی مدل امین و اخماج نشان از دقت مناسب این مدل در تخمین حداکثر قطر و عمق خیس شده در منطقه مورد مطالعه داشت. نتایج بررسی های آماری نشان داد که می توان از مدل اصلاح شده ی امین و اخماج با دقت مناسبی در برآورد عمق و قطر سطح خاک خیس شده در اراضی شیب دار منطقه مورد مطالعه استفاده کرد.